Baarde Botticelli met Venus de oer vrouw voor kunstliefhebbers?
De expositie ‘The Botticelli Renaissance’ (Van 9 sept 2015 tot 4 jan 2016 in Gemäldegalerie Berlijn ) toont zijn werk vooral in relatie met andere kunstenaars. Zodoende valt het des te meer op hoe Botticelli eeuwenlang het schoonheidsideaal van vrouwen voor kunstenaars bepaald heeft.
Hoe is het mogelijk dat Botticelli eeuwenlang het schoonheidsideaal van vrouwen voor kunstenaars bepaalde? Uit de mythologie weten hoe Venus, de godin van de schoonheid en liefde, geboren werd uit het schuim van de zee. Botticelli beeldde haar af, staande in een geopende schelp. Baarde Botticelli met Venus de oer vrouw voor kunstliefhebbers?
Een impressie en beschouwing – Kees Looijesteijn, oktober 2015
Botticelli, De geboorte van Venus, ca. 1483, Galleria degli Uffizi, Florence
De Geboorte van Venus beeldt niet de eigenlijke geboorte van Venus af, maar haar aankomst, op een grote drijvende schelp (het eiland Cyprus).
In de mythologie wordt beschreven hoe Venus, de godin van de schoonheid en liefde, wordt geboren uit het schuim van de zee. Botticelli beeldde haar af, staande in een geopende schelp. Behoedzaam wordt ze aan land geblazen door de windgod Zephyr en de zachte bries Aura. De vrouwfiguur aan de rechterkant wacht haar op met een mantel om haar naaktheid te verhullen. Ten tijde van de renaissance vond er een opleving plaats in de interesse voor de klassieke oudheid. Dit schilderij is daar een voorbeeld van, vanwege het mythologische thema, maar ook in de manier waarop Venus is weergegeven. Zij staat in de zogenaamde contraposto houding, typerend voor de sculpturen uit de klassieke oudheid. Deze positie gaat uit van een stille staande houding, die toch actief oogt, dankzij de tegengestelde kanteling van de heupen t.o.v. de schouders. Deze houding gaf de beeldhouwer Michelangelo 20 jaar later ook aan zijn David. De houding van Venus in het schilderij van Botticelli, zou afgeleid zijn van de Venus Pudica, de “kuise Venus”, die verlegen met haar ongeklede verschijning haar lichaam met haar handen probeert te bedekken, waarmee de aandacht daar juist naartoe getrokken wordt.
Sandro Botticelli: Venus, 1490
De tentoonstelling begint met ‘Venus’ een vrouwenportret dat de kunstenaar nog in zijn eigen leven beroemd maakte.
Als je het schilderij van dichtbij benader, besef je dat vermoedelijk een landarbeidersmeisje model heeft gestaan. De grond heeft zich als moeilijk uitwasbare rouwrandjes rond haar nagels van voeten en handen afgezet.
Naast Venus hangen meisjesportretten van Rineke Dijkstra
Aan beide zijden naast Botticelli’s Venus hangen twee meisjesportretten van Rineke Dijkstra
meisjesportret – Rineke Dijkstra
De pose, doet denken aan Botticelli’s Venus, heeft een tijdloosheid die de 5 eeuwen tussen Botticelli en Dijkstra overbrugt.meisjesportret – Rineke Dijkstra
Dijkstra bevriest het moment waarop slungelig meisjes de houding van klassieke elegantie aannemen.
Camouflage Botticelli – Alain Jacquet
Sommigen waaronder Jacquet (1939 – 2008) zien in het logo van Shell (een schelp) ook een verwijzing daarnaar.
Een naakte Venus met gouden golvend haar, staat op een drijvend schelp, en hij trok het over op een Shell-benzinepomp. Compleet met schelpvormige logo. Jacquet maakt een humoristische verbinding tussen Venus-van Shell. Andere schilderijen in zijn serie Camouflage zijn gebaseerd op werken van Michelangelo, Piet Mondriaan, Roy Lichtenstein, Giorgio de Chirico, en Walt Disney. Elk werk heeft zijn eigen visuele woordspeling, en Camouflage Botticelli is het topstuk van de groep.”Botticelli Girl”, © Paul Himmel
[/vc_column_text][/vc_column][vc_column width=”1/2″ animation=””][vc_column_text]De fotograaf Paul Himmel fotografeerde omstreeks 1950 Patricia MacBride aan het strand van Fire Island.
“Botticelli Girl”, Patricia MacBride, Fire Island. © Paul Himmel Le Bouquet tout fait, 1957. © R. Magritte
De surrealist René Magritte gebruikte werken van Botticelli voor het ontwikkelen van zijn eigen ideeën, zoals de godin Flora van Botticelli’s “Allegorie van de Lente” Flora is bovenop een mannelijke figuur geplaatst, die op zoek is naar lente hout. Bij Magritte is het een verwijzing naar de spanning tussen het beeld, de betekenis achter het beeld en de perceptie van het beeld.
William-Adolphe Bouguereau, Geboorte van Venus, 1879, Musée d’Orsay, Parijs
Hoe belangrijk Botticelli mythologische figuur in de kunstgeschiedenis is, tonen de talrijke interpretaties van Venus in alle tijdperken. Een goede 4 eeuwen na de voltooiing van Botticelli schilderij beeldt de Franse schilder William Bouguereau de Botticelli-Venus is een beetje vrijer uit.
Botocelli’s ‘Venus en Mars’
Venus als een kuis en lieflijk wezen, blootvoets en gekleed in een hoog-gesneden, ruimvallend kleed en ruimvallende plooien, dat de vorm van haar ledematen en borsten en dat haar taille verhult.
Mars – de jongeman – ligt op de grond, vrijwel naakt op een witte doek na. Terwijl hij daar zo ligt te slapen, leven vier satyr-kleuters zich uit met zijn harnas en lans. Een van hen blaast op een grote zeeschelp, niet zozeer om hem wakker te maken dan wel om hem dieper te laten slapen, in opdracht van de betoverende Venus.
LaChappele, ‘Venus en Mars’
De fotograaf David LaChappele heeft Botocelli’s ‘Venus en Mars’ getransformeerd tot ‘The rape of Africa’
Venus is hierin het model Naomi Campbell. De voorstelling toont de invloed van de Westerse consumptiemaatschappij op Afrika zien.
In LaChappele ‘Rape of Africa’ druipt politieke spanning af: met het goud komen ook de wapens naar Afrika. Zijn de gehoornde engeltjes zwart met aan hun voeten de diamanten doodskop van Damian Hirst.
Künsterin positioneert de geboorte van Venus
De Japanse Tomoko Nagao Künsterin positioneert de geboorte van Venus tussen Barilla pasta en Easyjet piloten. In plaats van de schoonheid van een schelp een game console.Andy Warhol, Details of Botticelli, Birth of Venus, (1482), 1984
Venus in de hedendaagse kunst leverde Andy Warhol een grote bijdrage. In zijn zeefdruk, richt hij zich op het gezicht van het model.
Warhol gebruikt van de Venus slechts haar hoofd, als een fragment in pop-art zeefdrukken. De pop-art versies ogen platvloers, maar zijn de echo van Botticelli’s werk.
Giuliano de Medici
Rond 50 originele Botticelli schilderijen, omvat de tentoonstelling. Het portret van Giuliano de Medici suggereert een relatie met de rijke, heersende familie van Florence. Betwist wordt tot op de dag, hoe nauw de schilder van het gezin en haar beleid was verbonden.
]Andreas Donghi
Er worden in Gemäldegalerie ongeveer 100 werken van kunstenaars getoond waarvan hun oorsprong ondanks uit andere tijden, ontleend zij aan de oervorm van de Botticelli’s
In het realisme, was het portret al lang bekend terrein. Toch lukte het Andreas Donghi (1897-1963) met deze afbeelding mede door de positionering van het model enigszins schuin in het midden van het beeld, Botticelli’s te evenaren.
Dante Gabriel Rossetti, The Day Dream, 1880
portret van Jane Morris
Rossetti werkte met Botticelli’s types. Deze afbeelding toont een mooie vrouw als lustobject, het schilderij vervaagt het onderscheid tussen de esthetiek en erotiek. Het beeld toont ondanks haar kleding expliciet haar lichaam:. Het erotische gebaar met de kamperfoelie, ze moedigt het sap aan te stijgen, is geïnspireerd door een gedicht van Tennyson – ‘Her full black ringlets downward roll’d’
Dit schilderij uit 1880 is zo erotisch als mogelijk was in die tijd.
Flora door: Evelyn de Morgan
Evelyn de Morgan ontleende haar thema’s aan religieuze en sterke vrouwenfiguren, vaak met een boodschap van hoop en moed.
Ook zij liet zich inspireren door o.a. Edward Dante Gabriel Rossetti en de door haar bewonderde Botticelli.
Een ‘knipoog’ naar de Kaaba in Mekka.
In een van de zalen is een rechthoekig blok bekleed met zwarte stenen platen geplaats.
Het doet denken aan het kubusvormige, zwarte gebouw. in Mekka
Jaarlijks gaan er miljoenen moslims op bedevaart naar Mekka. Ze trekken in grote getalen rond het kubusvormige, zwarte gebouw, de Kaaba een granieten kubus waarvan de hoeken ongeveer de vier windstreken aanduiden.
Nu trekken honderdduizenden toeristen rond dit blok om de heilige afbeeldingen van Madonna’s met kind te bewonderen die aan de buitenzijde zijn aangebracht.
Deze weergave van de Madonna omringd door zingende engelen valt op vanwege zijn ronde vorm. Botticelli gebruikte dit formaat (Tondo) in veel van zijn afbeeldingen met Maria.
The Virgin and Child with Two Angels (c.1490), Sandro Botticelli
Opvallend aan de Madonna’s met kind, is dat de pas geboren baby Jezus bijna altijd wordt afgebeeld als een bijna staan de peuter.
Reflecterend:
Met zijn (geboorte van) Venus baarde Bottocelli naar mijn mening de oer vrouw voor kunstliefhebbers!
Kees Looijesteijn, oktober 2015